گسل ها شگستکیهای موجود در پوسته زمین هستند که برخلاف درزه  در امتداد انها جابه جای اتفاق افتاده و باعث تغییر شکل زمین و ایجاد زمین

 لرزه می گردند.گسل تبریز یکی از گسل های موجود در پوسته ایران است که در طی قرن ها باعث ایجاد زمین لرزه های مهیب و ویرانی های

بسیار شده .پهنه گسلى شمال تبریز یکى از مهمترین ساختارهاى زمین شناسى در شمال غرب کشور مى باشد. به عقیده افتخارنژاد گسل تبریز با

فعالیت خود در اوایل دونین موجب تقسیم بسیار مشخص رخساره ها شده است. این خطواره شمال شرق و جنوب غرب آذربایجان را به دو بلوک

شمال شرقى و جنوب غربى تقسیم مى کرده که بلوک شمال شرقى در دونین آغازى در حال فرونشینى بوده ولى بلوک جنوب غربى تا کربونیفر

پایانى به صورت هورست بالا مانده بوده است. طبق نظر افتخارنژاد این گسل از زنجان شروع شده و پس از عبور از رشته کوههاى میشو تا قفقاز

ادامه دارد. به عقیده وى این خطواره مى تواند با امتداد شمالى ـ جنوبى به سمت جنوب غرب ایران ادامه یافته و با عبور از رشته کوه زاگرس به خط قطر برسد.

نبوی ( ١٣٥٥ ) معتقد است که ادامه جنوب خاوری این گسل ممکن است به صورت گسل قم – زفره باشد که کویر قم - کاشان ارتباط آن را از

نظر مخفی کرده است و در این صورت نباید ان را محدود به اذربایجان کرد زیرا می توان اثر ان را تا مرکز ایران تعقیب کرد.گسل تبریز یکی از

ساختارهای خطی ایران است  که درطول ١٠٠ کیلومتری از کوههای میشو ( در غرب ) تا بستان آباد ( در شرق ) قابل ردیابی است. بهترین

اثر آن در بلافاصل تبریز دیده می شود و به همین دلیل گسل تبریز نامیده می شود.

بافت

در سنگ های رسوبی دو نوع بافت قابل تشخیص است:

1-بافت مربوط به سنگهای رسوبی اواری (تخریبی)

2-بافت مربوط به سنگهای رسوبی شیمیایی

در سنگ های رسوبی اواری بافت خود بر دو نوع می باشد:

1-بافت اصلی مربوط به ذرات اواری سنگ

2-بافت مربوط به سطح ذرات اواری سنگ

از نظر بافت اصلی مربوط به ذرات اواری, سنگها ی رسوبی به سه نوع تقسیم می شوند :

سنگ های رسوبی دانه درشت

سنگ های رسوبی دانه متوسط

سنگ های رسوبی دانه ریز

بافت در ارتباط با شکل ذرات و اندازه انهاست

ساخت

ساخت سنگ های رسوبی به نحوه پیوستگی ذرات در داخل توده رسوبی اطلاق می شود .این ساخت ممکن است

در هنگام رسوب مواد حاصل شده باشد که به ان ساخت اولیه گویند یا پس از رسوبگذاری در اثر عوامل دیگر ایجاد

شده باشد که به ان ساخت ثانویه می گویند.

ساختمان های رسوبی اولیه

ساختمان های رسوبی اولیه که به انها همزایشی یا سین ژنتیک هم می گویند ساختمان های هستند که قبل از

سخت شدن رسوبات و دیاژنز تحت تاثیر عوامل فیزیکی و الی به وجود امده اند و عوامل شیمیایی در انها دخالت

ندارند.این گروه به دو دسته فیزیکی و الی(بیوژنتیکی)تقسیم می شوند.

ساختمان های اولیه فیزیکی

الف)ساختمان های خارجی:در اینجا اندازه و شکل توده های سنگی یا رسوبی مورد توجه است که می تواند به

شکل ورقه ای عدسی نواری بادبزنی و...دیده شود.

ب)ساختمان داخلی:این دسته در توده های سنگ های رسوبی و در ارتباط با قسمت های مختلف ان دیده می

شوند.این ساخت ها عبارتند از:

لایه بندی و لامیناسیون:یک لایه یا چینه عبارت است از یک واحد رسوبی که از نظر اندازه ذرات ترکیب رنگ و غیره

قابل تشخیص و تمیز باشد.به واحدهای رسوبی که ضخامت انها یک سانتی متر یا بیشتر باشد لایه و کمتر از ان

لامینه می گویند.و اما انواع لایه بندی شامل:

لایه بندی موازی-لایه بندی متقاطع یا مورب و لایه بندی تدریجی است.

و اما دسته دیگری از ساخت های رسوبی اولیه فیزیکی داخلی نشانه هایی است که در سطح لایه بندی سنگ

های رسوبی دیده می شوند.بارزترین این اشکال عبارتند از:

ریپل مارکها:ریپل مارک ها ساخت های موجی شکل هستند که در اثر حرکت امواج آب یا حرکت باد روی سطوح

ماسه ای در محیط های خشکی، حد واسط و دریایی تشکیل می گردند. ریپل مارک ها معمولا به دو صورت دیده

میشوند: ریپل مارک های متقارن و نامتقارن

رودایت به ذراتی گفته می شود که اندازه انها از 2 میلی متر بیشتر باشدو بنابراین ان دسته از سنگهای رسوبی که اغلب ذرات ان بزرگتر از 2 میلی متر باشند سنگ رسوبی اواری درشت دانه نامیده می شوند.این که چند درصد ذرات سنگ باید در این اندازه باشند تا سنگ را در گروه سنگ های رسوبی دانه درشت قرار دهند نظرات متفاوتی ارائه شد اما به طور کلی باید 25تا30 درصد حجم سنگ متشکل از ذرات دانه درشت باشد تا سنگ را سنگ رودایتی یا دانه درشت بنامند

ذرات در اندازه 2 میلی متر (شن)به بالا را گراول گویند

رسوباتی که از ذرات زاویه دار تا نیمه زاویه دار بزرگتر از ماسه(شن یا بزرگتر)تشکیل شده باشد به نام رابل خوانده می شوند

به صورت سنتی سنگهای رودایتی که ذرات ان گرد شده تا نیمه گرد شده باشند به نام کنگلومرا و در صورتی که ذرات ان زاویه دار تا نیمه زاویه دار باشند به نام برش خوانده می شوند

زمین شناسان گنکلومرا را نتیجه سخت شدن گراول و برش ها رانتیجه سخت شدن رابل می داند

با این مقدمه می توان گفت که سنگ های رودایتی یا دانه درشت اواری شامل دو نوع گنکلومرا و برش می باشند

کنگلومرا و طبقه بندی ان

بنا به تعریف کنگلومرا سنگ های رسوبی آواری دانه درشتی هستند که ذرات تشکیل دهنده آنها گرد شده بوده و اندازه آنها بزرگتر ازماسه است

کنگلو مراها براساس منشاء قلوه های تشکیل دهنده آن به سه گروه تقسیم می شوند :

1-کنگلومراهایی که ذرات تشکیل دهنده آنها ذرات اذر اواری  یا ذرات حاصل از انفجار آتشفشان ها هستند این دسته به نام آگلومرا نامیده می شوند هر چند این نوع از سنگ ها نوعی کنگلومرا به حساب می آیند اما با توجه به منشاء ذرات تشکیل دهنده آنها جزء گروه آذرآواری ها میباشند .

2-کنگلومراهایی که ذرات تشکیل دهنده آنها اهکی است و به نام کنگلومراهای آهکی خوانده می شوند این سنگ ها که گاهی تحت عنوان کلسی رودایت نیز نامیده می شوند دسته ای از سنگ های اهگی هستند.

3-کنگلومراهای آواری یا تریجنیوس است این دسته از کنگلومراها دارای ذرات آواری است برای اینکه این گروه از کنگلومراها از نظر منشاء ذرات تشکیل دهنده و جنس آن از دو گروه دیگر تمیز داده شوند به نام سیلیسی رودایت خوانده می شوند .

و اما طبقه بندی بافتی کنگلومرا

با توجه به ویژگی های بافتی و همنه های تشکیل دهنده کنگلومراها را به دو گروه تقسیم می کنند

اورتو کنگلومرا

در این نوع میزان ماتریکس سنگ (به ذرات ریزتر از دانه های اصلی سازنده سنگ ,ماتریکس می گویند.مثلا در گنکلومرا به ذرات در حد ماسه که کوچکتر از 2 میلی متر هستند ماتریکس گویند و در ماسه سنگ به ذرات ریزتر سیلت و رسی که در سنگ قرار گرفته ماتریکس می گویند بنابراین بین دانه و ماتریکس حد فاصل معینی وجود ندارد و هر دو مفهوم نسبی دارند)کمتر از 15 درصد است و دانه ها در تماس با یکدیگرند بنابراین تخلخل بالی دارد و نیز نفوذپزیری ان نیز زیاد است این نوع را گنگلومرای عادی یا دانه ای نیز می نامند گنگلومرا های رودخانه ای از این نوع اند.شرایط تشکیل این نوع گنکلومرا ها مربوط به ابهای بسیار متلاطم و پر انرژی و یا جریانهای با سرعت زیاد ته نشینی است

 پارا کنگلومرا

این دسته از کنگلومرا ها زمینه ای به مراتب بیشتر از دانه های گرد شده دارند در حقیقت قلوه ها و قطعه ها در زمینه سنگ به صورت پراکنده دیده می شوند و بندرت دانه ها در تماس با یکدیگراند.کراول نام گلسنگهای قلوه ای به ان داده است برخی دیگر ان را دیامیکتیت نامیده اند.این نوع ناشی از جریانهای گلی و یا دارای منشاء یخچالی هستند.

طبقه بندی براساس تنوع جنس قلوه ها

کنگلومراهای اولیگومیکتیک

در این نوع قلوه ها و ذرات گرد شده از یک جنس اند و عموما از انواع پایدار مانند کوارتز و چرت می باشند اجزای ناپایدار وجود ندارند یا بسیار ناچیز هستند قلوه ها گرد شدگی و جورشدگی خوبی دارند این نوع مربوط به محیط های هستند که پایداری تکتونیکی بالایی دارد تا سنگ در اثر چرخه های متعدد مواد ناپایدار خود را از دست بدهد و قلوه ها گردشده گی  و جورشدگی بهتری پیدا کنند.

کنگلومراهای پلی میکتیک

جنس قلوه ها و دانه های گرد شده متننوع است و می توانند متشکل از دانه هایی بامنشا اذرینو دگرگونی و رسوبی باشندکه در بین انها دانه های ناپایدار زیادی یافت می شود و نیز جورشدگی بدی دارند و در نتیجه مربوط به محیط های فعال تکتونیکی می باشند

طبقه بندی براساس منشاء قلوه ها(طبقه بندی ژنتیکی)

کنگلومرا های برون سازندی

یعنی در این نوع از سنگ ها ذرات اذراوری از محیطی خارج از محیط رسوب گذاری بهمحیط رسوب گذاری حمل گردیده و بعدا در این محل ته نشین شده اند

کنگلومراهای بین سازندی

گاهی بعد از ته نشین شدن رسوبات در نتیجه طوفان هاوجریان های متلاطم زیر دریایی و یا بیرون امدن رسوبات از اب در اثر پس روی و خشک شدن مجدد انها این رسوبات مجددا به صورت قطعات در حد گراول شکسته شده و در همان محیط رسوبی حمل و ته نشین شده باشد که به این نوع گنگلومراها که منشاء قلو های ان ها مربوط به خود محیط رسوبگذاری است گنگلومرای بین سازندی می گویند اکثر گنگلومرا های اهکی در اثر این نوع فرایند به وجود امده اند

برش ها

همان طور که می دانیم برش ها سنگ های دانه درشت اواری هستند که ذرات ان بزرگتر از 2میلی متر و زاویه دار هستند.ذرات زاویه دار نشان دهنده این هستند که ذرات یا انتقال پیدا نکرده اند یا مسافت کوتاهی را حمل شده اند.بنابراین برش ها  ارتباط نزدیکی با سنگ منشاء خود دارند

برش های تکتونیکی یا کاتاکلاستیک

حرکت توده بزرگی از سنگ بر روی توده دیگر موجب خردشدگی سنگها و ایجاد قطعات ریزو درشت زاویه دار می شود که به انها برش تکتونیکی گویند مانند برش های گسلی و برش های حاصل از چین خوردگی ها.در این نوع از برش ها ماتریکس عموما از جنس خود دانه های اصلی سنگ است و به علت اعمال فشار ذرات در زیر میکروسکوب ویژگی های نوری خاصی را نشان می دهند

برش های ولکانیکی یا پیروکلاستیک:

1-برشهای جریانی

نوعی برش ولکانیکی می باشدزمانی که گدازه های خارج شده از اتشفشان ها سرد می شوند ابتدا قسمت سطحی ان منجمد می شود و حال ان که در زیر ان مواد مذاب همجنان جریان دارند که در اثر جریان یافتن مواد در زیر سطح منجمد شده این سطح به صورت قطعاتی زاویه دار شکسته شده و این قطعات در اثر همان مواد مذاب به هم متصل شده و برشهای جریانی را ایجاد می کنند.

2-برشی شدن تودهء گدازه

گاهی توده ای از گدازه دارای مقدار زیادی مواد گازی می باشد که در اثر خروج این گازها حفراتی در توده ایجاد می شود که به این پدیده برشی شدن توده های گدازه می گویند.

3-برش های انفجاری

گاهی پرتاب قطعات از دهانه اتشفشان مانند بمب و لاپیلی و سیمانی شدن انها نوعی برش ایجاد می کند که به ان برش انفجاری می گویند.اگلومرای اتشفشانی و توف ها از این دسته سنگها هستند.

4-برشهای رسوبی یا اپی کلاستیک

در حقیقت فرایند تشکیل انها همانند فرایند تشکیل گنگلومراهای بین سازندی است با این تفاوت که ذرات ان برخلاف گنکلومرای بین سازندی گردشده نیستند گاهی در بین ذرات این برش ها قلوه های گردشده نیز دیده می شوند که در این صورت به انها گنکلومرای با قلوه های زاویه دار می گویند برش های بین سازندی را برش های همزمان با رسوبگذاری هم می نامند.

5-برش های دروغین

گاهی در اثر برخی از فرایندها مانند دیاژنز سنگ ها شکسته شده و به صورت زاویه دار در می ایند که این فرایند در حقیقت نوعی برشی شدن خودبه خودی هست.

دولومیتی شدن ناقص سنگ اهگی ,شکسته شدن سنگ در اثر تغییرات درجه حرارت شبانه روزی و عواملی دیگر باعث ایجاد برش دروغین می شود.

این برش ها معادل گنکلومرا های دروغین هستند که در اثر فرایندهایی نظیرهوازدگی که موجب گردشدگی ظاهری بعضی از قطعات و قلوه ها می شود تشکیل می گردند.

تفاوت برش رسوبی با برش کوهزایی(تکتونیکی)

در برش های کوهزایی در اثر اعمال فشار ذرات ریز و درشت همگی زاویه دار هستند اما در انواع رسوبی ذرات درشت نسبت به ذرات ریزتر تا حدی گردشدگی نسبی دارند

در برش های کوهزایی ذرات اصلی و ماتریکس و سیمان عموما هم جنس هستند اما در انواع رسوبی عموما از یک جنس نمی باشند

برش های کوهزایی عموما نسبت به چینه بندی وضع مستقلی دارند و غالبا ان ها را قطع می کنند در حالی که در انواع رسوبی غالبا به موازات چینه بندی قرار گرفته اند

طبقه بندی سنگ های رسوبی به دو روش صورت می گیرد .روش اول طبقه بندی, بر اساس ویژگی های بافتی و کانی شناسی انهاست. به این طبقه بندی طبقه بندی توصیفی می گویند در روش دوم با استفاده از ویژگی های بافتی سنگ های رسوبی, به ویژگیهای محیط و شرایط تشکیل سنگها پی برده و سنگها را طبقه بندی می کنند که به طبقه بندی زایشی معروف است

طبقه بندی زایشی

طبقه بندی زایشی ابتدا توسط گرابو ارائه شد وی سنگ های رسوبی را به دو دسته اگزوژنتیک(برون زادی) و آندوژنتیک (درون زادی)تقسیم کرده است.
 

سنگ های اگزوژنتیک یا آواری (exogenetic) سنگ هایی هستند که از ذراتی تشکیل شده اند که  در اثر حمل و رسوبگذاری به حوضه های رسوبی انتقال یافته اند . این سنگ ها همچنین به نام آلوژنیک (allognic) یا انتقالی نیز موسوم می باشند.

سنگ های اندوژنتیک یا شیمیایی (endogenetic) سنگ هایی هستند که در حوضه رسوبی در اثر رسوبگذاری مواد محلول در آب به صورت متبلور یا آمورف تشکیل شده اند. این دسته از سنگ ها را به نام اتوژنتیک (authigenic) یا در جازا نیز می نامند.

بنابراین سنگهای اگزوژنتیک که به ان سنگهای الوکتون (نابرجا)نیز می گویند دارای بافت دانه ای هستند و سنگهای اندوژنتیک یا اتوکتون (برجا)دارای بافت متبلور یا بی شکل اند

هرچند این طبقه بندی دارای نواقصی نظیر اینکه سنگهای رسوبی چند منشایی از نظر زایشی ارزش خود را از دست داده اند می باشد  اما از جهت توصیفی همچنان طبقه بندی با ارزشی به حساب می اید

ویژگی های هر یک از دو گروه فوق می تواند تحت تاثیر فشار و حرارت کم تغییر یابد که در این صورت سنگ را دیاژنتیک (میان زادی)یا اپی ژنتیک(درون زادی) می نامند

طبقه بندی توصیفی

در این طبقه بندی ذرات اصلی تشکیل دهندهء سنگ را در نظر گرفته و انها را بر اساس اندازه یا جنس و درصد هر کدام در سنگ طبقه بندی و نامگذاری می کنند بر این اساس از سیستم های دوتایی وسه تایی و چهار تایی استفاده می کنند.

فولک نوعی طبقه بندی برای سنگهای رسوبی ارائه کرد که در حقیقت در ان هم ترکیب ذرات تشکیل دهنده سنگ و هم منشاء انها در نظر گرفته شده است بنابراین می توان گفت که این طبقه بندی نوعی طبقه بندی توصیفی-زایشی است که هم اکنون مورد قبول بسیاری از دانشمندان می باشد.

بر اساس نظریه فولک تمام سنگهای رسوبی صرف نظر از نوع ان از سه بخش اصلی تریجینوس, الوکم و ارتوکم تشکیل شده است فولک سنگهای رسوبی را بر اساس این سه بخش و درصد هر یک به 5 گروه اصلی تقسیم کرده است

سنگهای اواری یا تریجنیوس(T)مانند گل سنگها, ماسه سنگها و کنگورومراها.این سنگها بین 65% تا75% از سنگهای رسوبی را تشکیل می دهند

IA
نشان دهنده سنگ های آلوکمیکال ناخالص یا سنگ های آواری ناخالص از قبیل شیل های فسیل دار و سنگ های آهکی اوولیتی یا ماسه سنگ های فسیل دار می باشد و این گروه در حدود 10 تا 15 درصد از سنگ های رسوبی را تشکیل می دهند. 

  IO
نشان دهنده سنگ های اورتوکمیکال یا سنگ های شیمیایی ناخالص مانند سنگ های آهکی ریزبلوردار است. این گروه در حدود 2 تا 5 درصد از سنگ های رسوبی را تشکیل می دهند. 
     A
بیانگر سنگ های آلوکمیکال مثل آهک یا دولومیت های فسیل دار، اوولیت دار و یا اینتراکلست دار می باشد و در حدود 8 تا 15 درصد از مقاطع چینه شناسی را اشغال می کند. 
   O
نماینده سنگ های اورتوکمیکال یا سنگهای شیمیایی حقیقی همانند سنگ آهک ها یا دولومیت های ریز بلور، انیدریت و چرت می باشد که در حدود 2 تا 8 درصد از سنگ های رسوبی را تشکیل می دهد.
به دو گروه سنگهای AوOسنگهای شیمیایی خالص نیز می گویند

به طور کلی سنگهای رسوبی را به 5گروه زیر تقسیم می کنند

1-سنگ های رسوبی اواری (تریجنیوس)

2-سنگ های اذر اواری :که ذرات تشکیل دهندهء انها در اثر فعالیتهای اتشفشان ها به وجود می ایند و پس از طی مسافتی ته نشست کرده و پس از فرایند دیاژنز سنگهای اذر اواری را تشکیل می دهند

3-سنگ های رسوبی شیمیایی:که ذرات تشکیل دهندهء انها به صورت مواد محلول ناشی از هوازدگی شیمیایی سنگها  در اب ها ته نشین می شوند

4-سنگهای رسوبی زیست شیمیایی:سنگهای رسوبی اتوکتون یا برجاست که ذرات تشکیل دهندهء انها در اثر فعل و انفعالات شیمیایی به همراه فعالیت و اثر جانداران دریایی در این فعل و انفعالات به وجود می ایند

5-سنگهای رسوبی الی :رسوبات الی رسوباتی که از بقایای الی موجودات زنده بوجود می ایند

جو زمین از سه عنصر اصلی تشکیل گردیده:نیتروژن(بیش از 76درصد)اکسیژن(23 درصد)و ارگون (1 درصد)مواد دیگر موجود در

 جو کمتر از یک درصد را تشکیل می دهند.

زمان اقامت گاز ها یا ذرات در جو نیز درست همانند زمان اقامت مواد شیمیایی در اقیانوس است.

در مورد گازهای خنثی همان گونه که می دانیم تمایل بسیار اندکی برای شرکت در واکنش ها دارند و بنابراین زمان اقامت

 ان ها درجو نامحدود است.

انواع و منابع الودگی هوا

1-عوامل طبیعی همانند فعالیت اتشفشان ها و وزش بادهای شدید

2-فعالیت های انسانی همانند کارخانجات صنعتی ،کشاورزی،شهرسازی،وسایل گرمازا ،نیروگاهها

مواد الوده کننده هوا

ذرات ریز جامد

ذرات ریز جامد شامل دوده ,دود و خاکستر حاصل از احتراق سوخت  می باشند

گازهای کربن دار

شامل مونوکسید کربن و دی اکسید کربن است .دی اکسید کربن به خودی خود الاینده محسوب نمی شود اما تمرکز بیش از

حد ان باعث تشدید اثر گلخانه ای و گرم شدن هوا می شود .مونوکسید کربن گرچه حجم بسیار کمتری دارد اما خطرناکتر

 از دی اکسید کربن است وبزرگترین منبع تولید کننده ان نیز ناشی از سوخت خودرو ها می باشد

گازهای سولفور

مهمترین گاز سولفور که از طریق فعالیت های بشر تولید می شود دی اکسید گوگرد است این گاز پس از ازاد شدن در جو,با

بخار اب و اکسیژن واکنش داده و اسید سولفریک تشکیل می دهد که اسیدی بشدت خورنده است و برای چشم ها و ریه ها مضر است.

گازهای نیتروژن

مونوکسید نیتروژن تقریبا همانند مونوکسید کربن در خون عمل کرده و از این روخطرناک است اما زیان بارترین تاثیرنیتروژن

مربوط می شود به مه دود فتو شیمیایی.عوامل اصلی پیدایش مه دود فتو شیمیایی عبارتند از غلظت بالای اکسید نیتروژن و نور

 شدید خورشید .نور خورشید موجب متلاشی شدن دی اکسید نیتروژن و تولید مونوکسید نیتروژن می شود ویک اتم اکسیژن ازاد

 می گردد که با مولوکول معمولی اکسیژن واکنش داده وگاز ازن را تشکیل می دهد وجود این گاز درنزدیکی سطح زمین و در

 خارج از محدوده اصلی ان در جو باعث اسیب زدن به ریه ها و تداخل درعمل فتوسنتز گیاهان می شود.

سرب

اکثر سرب رها شده در جو زمین مربوط به سوخت خودروها بوده و بشدت بر مغز انسان تاثیر می گذارد و موجب بروز افسردگی

 وناهنجاری های روانی و اختلال در یادگیری می شود

واژه دگرگونی ،از کلمه لاتین Metamorphic به معنای تغییر شکل گرفته شده است،سنگهای دگرگونی ، سنگهایی

هستند که از تغییر شکل سنگهای قبلی به علت تغییر شرایط فیزیکی ( فشار ـ دما ) یا شیمیایی ان هم در حالت

جامدبه‌وجود می‌آیند.پدیده دگرگونی به محو و ناپدیدشدن یک یامجموعه‌ای ازکانیهای متبلور سنگ گفته میشود.

این تغییرات ممکن است بر روی سنگهای رسوبی یا درسنگهای اذرین و یا حتی درسنگهای دگرگونی حادث شود.

اقسام دگرگونی :   

1-اصابتی,ضربه                                                                   

2-مجاورتی یا حرارتی

3-دینامیکی یا کاتاکلاستی

4-ناحیه ای یا دیناموترمال متامورفیسم

5-انباشتی یا تدفینی یا استاتیک

6-زیر کف اقیانوسها

1:این نوع دگرگونی را باید نوعی دگرگونی دینامیکی

محسوب کرد که به صورت ساختماهای دایره ای شکل

یافت می شوند این اشکال در نتیجه برخورد سنگهای

اسمانی یا همان متئوریت ها یا در نتیجه انفجارات هسته ای

زیر زمینی به وجود می ایند .انرژی جنبشی ناشی از برخورد متئوریت ها مستقیما به امواج ضربه ای تبدیل میشود

که در محل برخورد اثر ان شدید و با دور شدن از شدت ان سریعا کاسته می شود این امواج در فاصله ای هزارم ثانیه

فشار بسیار زیاد و گرمای شدید تولید می کنند که موجب خرد شدن سنگها به شکل مخروط می شود اگر حجم و

وزن و سرعت  سنگ اسمانی زیاد باشدموجب ذوب یا تبخیر سنگ می گردد.

2:دامنهء محدودی دارد و به تشکیل سنگهای دگرگونی در پیرامون تودههای نفوذی منجر میشود.دما در این نوع

دگرگونی نقش اساسی دارد ولی ترکیب شیمیایی تودهء نفوذی و سنگهای در برگیرنده و نوع سیالاتی که از ماگما

متصاعد می شوند را هم باید مد نظر گرفت.به همین دلیل منطقه دگرگون شده که به ان هاله دگرگونی هم می

گویند از نظر بافت و ترکیب کانی شناسی حالت منطقه ای دارد و در هر منطقه کانی های خاص ان منطقه دیده می

شود در این نوع از دگرگونی غالبا هورنفلس به وجود می اید که به علت نبود تنش کانیها بدون نظم و ترتیب اند.

ضخامت هاله های  دگرگونی بستگی دارد به:وضع هندسی و  حجم و نوع تودهء مذاب وعمق استقرار ان و نیز در

سنگهای میزبان به وضع لایه بندی ,سیالات یا اب موجود در ان و تراوایی سنگ بستگی دارد  و همچنین عامل زمان

را نیز بایددر نظر گرفت.                                                                     

3:دگرگونی دینامیکی را در ارتباط با سطوح گسلی بزرگ یا روراندگیهای مهم و به صورت نوارهای باریک و دراز

مشاهده می کنیم که همزمان با حرکات مهم سطوح گسلی ایجاد می شوند.

در سطوح فوقانی پوسته زمین ,سنگها شکننده اند بنابراین وقتی تحت تاثیر حرکات مکانیکی شدید قرار می گیرند

خرد می شوند که حتی در مقیاس نمونه دستی یا کوچکتر از ان هم می توان انها را تشخیص داد ولی در سطوح

عمیقتر که دما زیادتر است ممکن است حرکت با تبلور دوباره همراه باشد و در حالت استثنایی حتی ممکن است

پدیده ذوب نیز اتفاق بی افتد(ذوب مالشی یا استحکاکی)

4:دگرگونی ناحیه ای گسترش زیادی دارد و خاص نوارهای کوهزایی است.در مناطقی که دو صفحهءلیتوسفر

به هم می رسند یعنی در تمام نوارهای بزرگ کوهزایی جهان, می توان حجمهای عظیمی از ان را مشاهده کرد.

این دگرگونی کمابیش با ماگماتیسم همراه است و در ان توده های نفوذی گرانیت دیوریت نیز یافت می شود.

عامل اصلی ایجاد این نوع دگرگونی فشار های جهت دار است که مسلما دما نیز در ان نقش دارد.فشارهای جهت

دار موجب جهت یافتگی کانیها می شوند.

در این نوع دگرگونی می توان سنگهای دگرگون نشده ,حالات حدواسط تا انواع شدیدا دگرگون شده را مشاهده کرد

که به ترتیب از خارج به داخل (منطقه برخورد)بر شدت دگرگونی افزوده می شود.

5:هنگامی که سری ضخیمی از رسوبات یا سنگهای اتشفشانی روی هم انباشته شود دما و فشار افزایش

می یابد و دگرگونی انباشتی به وجود می اید در بعضی شرایط می توان ان را دنباله دیاژنز دانست که ارتباطی با

کوهزایی و توده های اذرین ندارد.در این نوع دگرگونی در اثر افزایش فشار همه جانبه , ناشی از سنگینی لایه های

بالای, تراکم سنگ ها  در زیر انها زیادتر شده و کانیهای جدیدی به وجود می ایند که به موازات لایه بندی اولیه متبلور

می شوند پس ساخت اولیه سنگ غالبا محفوظ می ماند  اما ترکیب کانی شناسی سنگ تغییر می کند.

 6:این نوع دگرگونی در مجاورت ریفتهای داخل اقیانوسی یعنی جایی که گدازهء بازالتی به کف اقیانوس می

 رسد دیده می شوند. وسعت و پراکنندگی ان نیز به دلیل گسترش شکافهای عظیم اقیانوسی زیاد است. در این

دگرگونی اب دریا با دمای 2 رجه سانتی گراد وpHنزدیک به 8 به درون شکستگیها نفوذ می کند پس از گرم شدن به

جوش می اید و دمای ان تا 400 درجه می رسد و با انحلال گازه های اتشفشانی از جمله SO2تدریجا خاصیت

اسیدی پیدا می کند و در این حالت قادر است تغییراتی را در سنگهای مسیر به وجود بیاورد و کانیها را دگرسان کند

در این حال عناصری از ان را در خود حل می کند به همین دلیل بعضی از سنگ شناسان با فرض انکه کانی سازی در

طول مناطق شکستگی انجام می شود ان را نوعی دگرسانی هیدروترمال و بعضی ان را نوعی متاسوماتیسم 

 می

اکلوژیت سنگی دانه درشت بوده و بافت گرانوبلاستی دارد که گارنت با حالت پورفیروبلاستی مشخص می باشد. از نظر ترکیب شیمیایی، اکلوژیت را باید معادل بازالت و گابرو دانست. وزن حجمی اکلوژیت 4/3 تا 5/3 گرم بر سانتی متر مکعب است، در حالیکه وزن حجمی بازالت و گابرو در حدود 3 می باشد. این مساله نشان می دهد که اکلوژیت در فشار زیاد به وجود آمده است، به نحوی که موجب فشردگی اتمهای سازنده کانیهای اکلوژیت شده است.

 زمین سومین سیاره در منظومه خورشیدی است.این مجموعه در درون کهکشان راه شیری قرار دارد.زمین تنها بخش ناچیزی از جهان افرینش است شاید حیات دیگری در جهان پیرامون ما واقع شده باشد یا شاید تنها حیات تکامل یافته, در زمین باشد بشر در عصر حاضر نمی تواند پاسخ درستی به این سوال دهد.دانشمندان عقاید مختلفی را در این باره اظهار داشته اند که به چند مورد از انها اشاره می شود:

 بنا برعقیده اخترفیزیکدان بلندپایه شوروی سابق یوسف اشکلوفسکی شاید بتوان تصور نمود که تمدن زمینی در کهکشان ما و حتی در ابرکهکشان منحصر بفرد باشد. استدلال او چنین است: اگر فرض کنیم که تمدنهای بسیاری در جهان موجود هستند در آن صورت آنها به دلیل اینکه طبیعتا دارای تکامل یکسانی نیستند، باید دارای امکانات علمی و فنی متفاوتی باشند. به بیان دیگر باید تمدنهایی عقب مانده‌تر و پیشرفته‌تر از ما وجود داشته باشد به ویژه باید حداقل چند تمدن بسیار پیشرفته یافت شود که بتواند انرژی‌های معادل انرژی کهکشان‌هایشان را مهار کند.

میزان فعالیت علمی چنین تمدنهایی به اندازه‌ای است که زمینی‌ها نمی‌توانند از آنها بی‌خبر باشند. ولی از آنجا که زمینی‌ها نتوانسته‌اند نشانه‌هایی از اینگونه فعالیت‌ها را کشف نمایند، بنابراین چنین تمدنهایی وجود ندارد و اگر چنین تمدنهایی وجود ندارد، بطور کلی امکان موجودیت تمدنهای فرازمینی از بین می‌رود. زیرا در غیر اینصورت باید برخی از این تمدنها به تمدنهای بسیار پیشرفته تبدیل شود.

 دانشمندان دیگری هستند که به وجود حیات در فضا معتقد می باشند مانند تروئیتسکسی:

مدل جهان داغ در حال انبساط، اولین مرحله تکامل را به نحوی مجسم می‌سازد که هیچ ستاره، سیاره و حتی مولکول و یا اتم وجود نداشته‌است (پیدایش جهان). تمام اینها پس از گذشت مدتی طولانی ایجاد شدند. بنابراین شرایط ضروری برای پیدایش موجودات زنده در مرحله خاصی از تاریخ جهان تکمیل گردیده است. طبق فرضیه تروئیتسکی هیچ تمدنی پیشرفته‌تر از تمدن زمینی وجود ندارد. به همین دلیل ما نمی‌توانیم اثری از آنها پیدا کنیم.

کهکشان راه شیری یک شکل عدسی مانند دارد 

زمین شناسی زیست محیطی به رابطه بین انسان و زمین می پردازد وچگونگی تاثیر فرایندهای زمینی بر روی انسان و نیز اثار فعالیت انسانی بر روی زمین را بررسی می کند.زمین سیستم بسته ای است که چنانچه تغییری در بخشی از این سیستم به وجود اید اثار ان در بخش دیگری از این سیستم ظاهر می شود.

اب و هوا

اب و هوا را می توان به کمک مطالعات چینه شناسی از سوابق زمین شناسی بررسی کرد.برای مثال فسیل شناسان با تیکه بر تئوری (Uniformitarianism)قادرند از روی گروه های فسیلی گیاهی و جانوری شرایط اب و هوایی را مورد بررسی قرار دهند.رسوبات می توانند برای درک اب و هوای گذشته کمک کننده باشند.

یکی از مواد اصلی شیمیای که در این چرخه اهمیت دارد کربن است.کربن در چهار منبع اصلی زیر وجود دارد:

در اتمسفر به صورت گاز دی اکسید کربن-در بیوسفر به صورت مواد الی-در هیدروسفر به صورت دی اکسید کربن انحلال یافته-در پوسته زمین به صورت کربنات کلسیم و در مواد الی در حال پوسیدگی یا نفت و زغال

کلید اصلی در چرخه کربن بیوسفر است.اما در این جا به تاثیر انسان بر چرخه کربن می پردازیم.انسان ها با ازبین بردن جنگل ها و کمک به گسترش کویرها و از بین بردن پوشش گیاهی اندازه منبع بیوسفر را گاهش می دهند.استخراج نفت و زغال سنگ و استفاده از این سوخت های فسیلی باعث ازاد شدن مقدار زیادی از دی اکسید کربن در اتمسفر می شود.اگر دی اکسید کربن در هیدروسفر حل نشود یا به سرعت در رسوبات دفن نگردد باعث افزایش غلظت خود در اتمسفر می شود.

رسوب گذاری از نظر مفهوم عمل متقابل هواکره و اب کره بر روی پوسته زمین است.جنبه های مختلف ان با اصطلاحات هوازدگی ,فرسایش ,ته نشست و دیاژنز توصیف می شوند.این فرایندها را نمی توان جدا از هم در نظر گرفت.اجزای اصلی سازنده پوسته یعنی کانیهای سنگهای اذرین تا حد زیادی در شرایط اب کره و هوا کره ناپایدارند.این کانیها در دمای بالا و فشار زیاد تشگیل شده اند و نباید انتظار داشت که در سطح زمین پایدار باشند از کانیهای معمول اذرین فقط کوارتز است که در برابر هوازدگی مقاومت بالایی را دارد.در سطح زمین اکسیژن و اب به کانیها هجوم می اورد و کانیها را دچار دگرسانی می کند سنگ دگرسان شده در نتیجه اثرات مکانیکی فرسایش خرد می شود و اجزای ان توسط باد, اب یا یخ حمل و دوباره به صورت رسوبات نهشسته می شود یا به حالت  محلول باقی می مانند.

ذرات تشکیل دهنده رسوبات

یکی از ویژگیهای رسوبات ترکیب کانی شناسی و سنگ شناسی انهاست که در طبقه بندی انها نقش عمده و موثری دارد.ذرات تشکیل دهنده رسوبات ممکن است در اثر عوامل  فیزیکی ایجاد شوند که  در این صورت به ذرات اواری موسوم اند اما دسته دیگری از ذرات رسوبی در اثر عملکرد عوامل شیمیایی یا بیو شیمیایی ایجاد می شوند ذرات  اذراواری گروه دیگری از ذرات  تشکیل دهنده رسوبات هستند.

گروه اول(ذرات تخریبی)

مهمترین ذرات تخریبی یا اواری شامل این موارد است:کوارتز-فلدسپاتها-خرده سنگ ها-میکا و کلریت-کانیهای سنگین-کانی های رسی

گروه دوم(ذرات جامد شیمیایی و بیوشیمیایی)

مهمترین ذرات این گروه شامل:خرده های اسکلتی که خود شامل دو دسته اند 1-خرده های اسکلتی در اندازه ماسه و بزرگتر از ان که در حقیقت اندام اهگی جانداران دریایی  می باشند  2 -گل های اهگی( مربوط به ته نشست مستقیم کربنات کلسیم )که از طریق ترشح کربنات کلسیم توسط جلبک های اهگی ایجاد شده اند.

از دیگر ذرات این گروه  دانه های غیر اسکلتی کربنات کلسیم  و کانی های تبخیری و گلوکونیت را می توان نام برد.

گروه سوم(ذرات پیروکلاستیک یا اذر اواری)

در اثر انفجارات اتشفشانی و انتقال و رسوبگذاری ان ,تحت تاثیر فرایندهای حمل و نقل و رسوبگذاری تشکیل شده اند.این ذرات ممکن است به صورت مواد مذاب سخت شده باشند که به ان ذرات سنگی می گویند یا ممکن است به صورت بلورهای منفردی باشند که ذرات متبلور گفته می شوند.یا به صورت قطعات شیشه ای غیر متبلور باشند

عوامل موثر در پراکندگی اندازه و شکل دانه ها در رسوبات

1-طبیعت سنگ منشا که شامل ترکیب کانی شناسی و بافت سنگ است

2-نوع و شدت هوازدگی

3-شدت سایشهای مکانیکی و خوردگی و انحلال شیمیایی ذرات در طول حمل و نقل

4-جورشدگی توسط عوامل حمل و رسوب گذاری

 سن زمین احتمالا 55/4میلیارد سال است.تاريخ زمين به دو ائون كريپتوزوئيك و فانروزوئيك تقسيم شده است كه ائون كريپتوزوئيك به سه دوره هادئن،‌آركئن و پروتوزوئيك تقسيم شده كه به اين سه دوره پركامبرين گفته مي شود. ائون فانروزوئيك به سه دوران پالئوزوئيك، مزوزوئيك و سنوزوئيك تقسيم گشته است

هیدرولوژی یا اب شناسی یکی دیگر از شاخه های علم زمین شناسی است که به برسی  اب های وجود در زیر زمین می پردازد.برای بهره برداری از اب های زیر زمینی باید شناخت درستی در مورد نحوه پیدایش سفره های اب زیرزمینی داشته باشیم.منشا اصلی اب های زیرزمینی,اب های جوی می باشدالبته به مقدار کمتر اب های فسیل و اب های جوان (ماگمایی)نیز در پیدایش سفره ها موثر می باشند.اب فسیل همان اب های باقیمانده در بین لایه های رسوبی است که در زمان پیدایش سنگ های رسوبی در درون این لایه ها  به تله افتاده اند .اب های جوان همان ابی است که از  ماگما خارج گردیده است.

انجمن علوم و فنون ایالات متحده تعریف زیر را برای هیدرولوژی برگزیده است:هیدرولوژی علم مطالعه آب کره زمین است و در مورد پیدایش ، چرخش و توزیع آب در طبیعت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب ، واکنش‌های آب در محیط و ارتباط آن با موجودات زنده بحث می‌کند بنابراین ملاحظه می‌شود که هیدرولوژی در برگیرنده تمامی داستان آب ست.

سفره آب به لایه یا منطقه از سنگهای متخلخل و نفوذپذیر در زیر سطح زمین گفته می شود که آب در آن می تواند جریان یابد. سفره آب همچنین باید قابلیت آبدهی خوبی داشته باشد. سطح فوقانی سفره آب ، یا سطح ایستایی همواره افقی نیست و به طور طبیعی از منطقه تغذیه آن ، یعنی محل و منطقه ای که آب زیرزمینی را تامین می کند، به طرف محل تخلیه دارای شیب است. بطور کلی شکل سطح استیابی غالبا از شکل سطح زمین پیروی می کند.بنابراین ایستایی در نواحی پست در نزدیک سطح زمین و در تپه ها و کوه ها در عمق زیادتر قرار دارد. بطور معمول در مناطق پرباران و در دشتها سطح ایستایی بالا و در مناطق خشک و کوهستانی پایین است. در مناطق مرطوب سطح ایستایی ممکن است تا نزدیک سطح زمین بالا بیاید. در گودیهای چنین نقاطی ، ممکن است «آبگیر» و در صورت وجود پوشش گیاهی ، «باتلاق» بوجود اید. تغییرات ارتفاع سطح ایستایی را بر حسب زمان به صورت نمودارهایی به نام هیدروگراف نشان می دهند.

      (ازوریت)                                                      

اتشفشا نها دارای اشکال مختلف می باشند.نحوه فوران و قدرت تخریبی متفاوتی را دارا هستند که این وابسته به مشخصات ماگما می باشد.همانطور که می دانیم قسمت اعظم ماگما را مواد سیلیکاته تشگیل می دهد.ماگما متشکل از مواد مذاب , جامد و گازی شکل است.به طور کلی ماگما دارای انواع اسیدی ,بازی و حدواسط می باشد.ماگمای اسیدی دارای مقدار زیادی sio2است که باعث گرانروی بالای ان می شود در مقابل ماگمای بازی دارای مقدار کمتری sio2است که باعث گرانروی کمتر ان می گردد.با توجه به این که در درون ماگما مواد گازی  نیز موجود می باشد این گازه ها تمایل به خروج از ماگما دارند زمانی که گرانرویی ماگما بالا باشد به دلیل این که گازها نمی توانند به راحتی از ماگما خارج شوند در ان تمرکز یافته و زمانی که ماگما به سطح می رسد با برداشته شدن فشار به یکباره این گاز ها با قدرت زیادی از ماگما خارج می گردند که باعث حالت انفجاری در اتشفشان می شود.اما در ماگمای بازی با گرانروی کمتر این گازها به ارامی از ان خارج گشته و در نتیجه گدازه در سطح زمین به ارامی حرکت می کند و اتشفشان حالت انفجاری ندارد. 

اتشفشا ن ها یکی دیگر از پدیده های زمین شناسی هستند. این پدیده علاوه بر خسارات خود یک پدیده شگفت انگیز است و نشان از پویایی زمین دارد این پدیده در سایر کرات نیز قابل مشاهده می باشد.و تغییرات خود را بر محیط پیرامون بر جا می گذارد که فواید و خساراتی در بر دارد.

کانی ها موادجامد طبیعی غیر الی متبلوری  می باشند که دارای خصوصیاتی از قبیل رخ, سختی, رنگ, جلا  هستند.

طبقه بندی کانیها

 در اینجا طبقه بندی کانیها  بر اساس رده بندی رایج آنها یعنی کانیهای سیلیکاته و غیر سیلیکاته صورت گرفته است.

-کانیهای سیلیکاته :

1.نزوسیلیکاتها:الیوین(فورستریت و فایالیت)، آندرودیت، گراسولار، پیروپ، سیلیمانیت، کیانیت یا دیستن، آندالوزیت، زیرکن، اسفن یا تیتانیت، استارولیت و توپاز.

2.سوروسیلیکاتها: اپیدوت، همی مورفیت، وزوویانیت یا ایدوکراز.

3.سیکلوسیلیکاتها: بریل، کردیریت و تورمالین.

4.اینوسیلیکاتها: دیوپسید، هدنبرژیت، اوژیت، ولاستونیت، انساتیت، پکتولیت، ترمولیت، اکتینولیت، هورنبلند و آنتوفیلیت.

5.فیلوسیلیکاتها: سرپانتین، کانیهای رسی(کائولینیت و پیروفیلیت)، تالک، مسکوویت، بیوتیت، فلوگوپیت و کلریت.

6.تکتوسیلیکاتها: انواع کوارتز(شیری، دودی، بنفش یا آمتیسیت، اپال، عقیق) آلبیت، لوسیت، آنالیسم، ارتوکلاز.

 کانی های غیر سیلیکاته:

1.     سولفیدها: کلکوسیت، برنیت، گالن، اسفالریت، کلکوپیریت،کوولیت، نیکولیت سینابار، رایگار، ارپیمنت، پیریت، مارکازیت.

2.اکسیدها: هماتیت، مگنتیت، روتیل، پیرولوزیت، کرومیت، گوتیت، پسیلوملان، بوکسیت.

3.     هالیدها: هالیت، سیلویت.

4.     فلوریدها: فلئوریت.

5.     فسفاتها: آپاتیت و فیروزه.

6.     کربناتها: کلسیت، دولومیت، سیدریت، اسمیت زونیت، مگنزیت، رودوکروزیت، آزوریت و مالاکیت.

7.     سولفاتها: باریت، سلستیت، آنیدریت، ژیپس، آنگلوزیت.

پلیت تکتونیک شاخه ای از علم زمین شناسی ساختمانی است که با فرایندهای حرکات صفحه ای در ارتباط است و در اثر این حرکات صفحه ای و برخوردها و تصادم قاره ها با یکدیگر مواد مذاب داغ به وجود می آید .در مقیاس جهانی زمین شناسی به وجود آورنده پدیده هایی مثل سازندهای زمین شناسی و کوهزایی ها و توزیع زمین لرزه و آتشفشان است.

سطح زمین دارای 7 خشکی بزرگ است که از شکسته شدن یک قاره واحد بزرگ در طول زمان و بر اثر پدیده پلیت تکتونیک به دست آمده است. هر کدام از این صفحات که به قاره موسوم است سالیانه حدود 50 مایل حرکت می کنند. بر اثر این حرکتها مرزهای قاره ها دارای مدلهای مختلفی است که به ترتیب زیر است:
صفحات واگرا و صفحات همگرا و مرزهای انتقالی گسلی

صفحات همگرا توسط حرکت صفحات و برخورد و تصادم آنها به یکدیگر به وجود می آید. وقتی که صفحات اقیانوسی با صفحات قاره ای تصادف می کند، صفحات اقیانوسی به زیر صفحات قاره ای کشیده می شود و می لغزد و باعث به وجود آمدن چاله ها و حفرات عمیق در کف اقیانوسها می شود. به این مدل از حرکت ساب داکشن یا فرو رانش گفته می شود. نمونه ای از این نوع فرورانش در بین صفحه اقیانوسی Nazca و صفحه قاره ای آمریکای جنوبی اتفاق افتاده است. بر اثر تصادم دو صفحه قاره ای کوهزایی های مهم به وجود می آید که هیمالیا از مهمترین آنها است.
صفحات واگرا بر اثر نزدیک شدن صفحات ایجاد می شود.نمونه ای از این صفحات واگرا را می توان به برامدگی آتلانتیک اشاره نمود. وقتی صفحات از هم دور شوند سنگهای ذوب شده و داغ که که دمای آنها خیلی بالا ست به سمت سطح نزدیک گشته و سرد می شود و باعث به وجود آمدن مواد جدید در صفحات اقیانوسی می شود. این فرایندهای در کف دریا پخش شده و شناخته شده است.
مرزهای صفحات گسلی انتقالی به صورت افقی حرکت می کند. به عنوان مثال از این حرکت صفحه ای می توان زون گسلشی سن آندریاس San Andreas را نام برد.

در مرز بین این صفحات شاهد وقوع اتشفشان ها و زلزله ها خواهیم بود.

اطلس در حال رشد :
ايسلند در بالاي پشته مياني اطلس قرار دارد و نشان مي دهد كه در امتداد پشته، ورقه هاي آمريكاي شمالي و اروپا از هم دور مي شوند. در اینجا پوسته جدید اقیانوسی در حال تشگیل است.

هنگامی كه ورقه ها به هم برخورد می كنند یا از هم دور می شوند‌، مواد بسیار داغ مذاب كه گدازه نامیده می شوند، می توانند از گوشته خارج شوند. به هنگام برخورد ورقه ها، كوهها، دره های عمیق زیر آبی كه دراز گودال نامیده می شوند و آتشفشانها ایجاد می شوند. همانطور كه كوهها و دره ها شكل می گیرند، بلایای طبیعی از قبیل زمین لرزه ها و فعالیتهای آتشفشانی نیز می توانند روی می دهند كه هزاران سال زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است.
هنگامی كه ورقه ها از هم دور می شوند، زمین پوسته جدیدی را ایجاد می كند. این فرآیند وسط اقیانوسهای بزرگ رخ می دهد.
پشته های میان اقیانوسی بزرگترین رشته كوههای ممتد، در جهان هستند. این رشته كوهها به هم مرتبط هستند و حدود ۴۰۰۰۰ مایل درازا دارند.
یكی از این پشته های میان اقیانوسی، پشته میانی اقیانوس اطلس است كه همچنان اقیانوس اطلس را عریضتر می كند. همانطور كه ورقه ها حركت می كنند، مواد مذاب گوشته ای كه ماگما و گدازه نام دارند، به وسیله سنگهای جدید، شكل گرفته و حفره را پر می كنند. كف اقیانوس اطلس،‌به وسیله جوانترین پوسته زمین پوشیده شده است. جزیره ایسلند در شمال اقیانوس اطلس نیز توسط همین پشته های میانی اطلس شكل گرفته است.
هر چه از نیمكره غربی به سمت اروپا و آسیا برویم، ‌اقیانوس اطلس بزرگتر می شود و از سوی دیگر اقیانوس آرام كوچكتر و كوچكتر می شود، این به این دلیل است كه ورقه های آمریكای شمالی و جنوبی به سمت غرب یعنی به سمت آسیا و استرالیا حركت می كنند.
ورقه های آمریكای شمالی و جنوبی، با ورقه چگالتر و نازكتر اقیانوس آرام برخورد می كنند. این عملكرد باعث می شود كه ورقه اقیانوسی به درون گوضشته نفوذ كرده و تخریب شود. به چنین مرزی كه در آن ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای رانده شده و تخریب می شود، پهنه فرورانش گفته می شود.
ناحیه اقیانوس آرام نسبت به سایر مناطق زمین، دارای فعالیتهای زمین لرزه ای و آتشفشانی بیشتری است. به این دلیل به تمامی آتشفشانهای این ناحیه، لقبی تحت عنوان حلقه آتش داده شده است.
هنگامی كه ورقه سبكتر و كم چگالتر قاره ای بر روی ورقه اقیانوسی رانده می شود، یك پهنه فرورانشی شكل می گیرد. از آنجایی كه پوسته اقیانوسی خمیده شده و به زیر رانده می شود،‌ در محل برخورد، درازگودال عمیقی شكل می گیرد. این درازگودالها، پست ترین مناطق در پوسته زمین هستند.
یك درازگودال، به میزان ۱ مایل عمیقتراز بلندی كوه اورست است. همانطور كه ورقه اقیانوسی به داخل گوشته فرومی رود، بخشهایی از آن ذوب می شوند و سنگهای گوشته را نیز ذوب می كنند. این مواد در گوشته به سمت بالا حركت می كنند. این سنگهای مذاب كه ماگما نامیده می شوند،‌به سطح زمین می رسند چون نسبت به سنگهای اطرافشان چگالی كمتری دارند. اگر ماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شكل می گیرد.
همانطور كه سنگهای گوشته ذوب می شوند، ماگما را شكل می دهند. ماگما در اتاقكهای ماگمایی جمع می شود و از آنجایی كه چگالی آن كمتر از سنگهای اطرافش است، به سمت بالا حركت خواهد كرد. فشار ماگما باعث ایجاد تركهایی در سنگهای بالایی می شود، سپس ماگما به درون این تركها وارد می شود. این فرآیند هزاران بار تكرار می شود تا ماگمابه سطح آورده شود.
اگرماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شكل خواهد گرفت. هنگامی كه ماگما به سطح زمین می رسد، گدازه نامیده می شود.
همانطور كه آتشفشان فوران می كند، ممكن است یك كوه ایجاد شود. در ضمن هر فوران، گدازه همراه با خاكستر و سایر مواد آذرآواری باعث افزایش ارتفاع كوه می شود. کوه دماوند، مرتفع ترین قله البرز نیزبه همین طریق شکل گرفت .

حرکت این صفحات را مرتبط به جریان های همرفتی در اعماق پوسته  می دانند.

به طور کلی می توان در طبیعت سه نوع اصلی سنگ ها را که شامل سنگ های رسوبی و اذرین و دگرگونی است را مشاهده کرد.

منظومه شمسی

عطارد

عطارد نزدیک ترین سیاره به خورشید است و شباهت زیادی به کره ماه دارد . این سیاره خاکستری, صخره ای مانند پوشیده از گودال های به شکل دهانه آتش فشان است . دمای عطارد تا 430درجه سانتی گراد بالا می رود ؛ یعنی دمایی که در آن فلز سرب ذوب می شود . در طول شب دمای عطارد تا 183-درجه سانتی گراد پائین می آید.
 

 تعريف زمين شناسي :
زمين شناسي ( GEOLOGY )ازدو کلمه يوناني GEO به معني زمين و LOGES به معني علم تشکيل شده است يعني علمي که به مطالعه زمين مي پردازد. به عبارت ديگر شاخه اي از علوم طبيعي که در مورد طرز تشکيل زمين, مواد تشکيل دهنده آن و شکل وخواص آن وهمچنين تحولات آن از گذشته تا حال مي پردازد.